Propaganda Nedir ve Propagandaya Karşı Koymak

2. Bölüm

Nazi Almanyası

Almanya'daki çoğu propaganda, Halk Aydınlanması ve Propaganda Bakanlığı (Almanca'daki kısaltmasıyla "Promi") tarafından yapılmıştır. Joseph Göbbels, Hitler 1933 senesinde göreve geldikten kısa bir süre sonra bu bakanlıktan sorumlu olmuştur. Tüm gazeteciler, yazarlar ve sanatçılar bakanlığın basın, güzel sanatlar, müzik, tiyatro, film, edebiyat veya radyo alt odalarından birine kayıt olmak zorundaydı.

Naziler, amaçlarına ulaşmak için propagandayı hayati bir araç olarak görmüşlerdir. Almanya'nın Führer'i, Adolf Hitler, I. Dünya Savaşı'ında Müttefiklerin yaptığı propagandanın gücünden çok etkilenmiş ve moralin çökmesi ve 1918 senesinde deniz kuvvetleri ile cephede çıkan isyanların ana sebebinin bu olduğuna inanmıştı. Hitler, hemen her gün, Göbbels ile buluşup haberleri tartışmak için bir araya gelir ve Göbbels, konuyla ilgili Hitler'in fikirlerini alırdı. Göbbels, daha sonra üst düzey bakanlık yetkilileriyle görüşüp dünyada gelişen olaylarla ilgili resmi parti görüşlerini iletirdi. Yayıncılar ve gazeteciler, çalışmalarını yayınlamadan önce onay almak zorundaydılar. Buna ek olarak Adolf Hitler ve Reinhard Heydrich gibi üst düzey Naziler, yanlış olduğunu bildikleri bilgileri yaymakta ahlaki bir problem görmezlerdi. Gerçekten de bilerek yanlış bilgi vermek "Büyük Yalan" denilen doktrinin bir parçasıydı.

2. Dünya Savaşı'nın başlamasından önce Nazi propagandasının hitap ettiği birkaç ayrı grup vardı:

1. Alman halkına, Nazi partisinin ve Almanya'nın yabancı ve iç düşmanlara (özellikle Yahudiler) karşı yaptığı mücadele hatırlatılırdı.
2. Çekoslavakya, Polonya, Sovyetler Birliği ve Baltik devletleri gibi ülkelerdeki etnik Almanlar'a, Almanya ile kan bağlarının yeni ülkelerine olan bağlılıklarından daha güçlü olduğunu söylenirdi.
3. Fransa ve Birleşik Krallık gibi potansiyel düşmanlara, Almanya'nın o ülkelerin halkları bir sorunu olmadığını ama hükümetlerinin Almanya ile savaş başlatmak istediği söylenirdi.
4. Tüm halklara Almanya'nın kültürel, bilimsel ve askeri başarıları hatırlatılırdı.

4 Şubat 1941'de Stalingrad Savaşı'nın bitimine kadar Alman propagandası Alman güçlerinin kabiliyetleri ve Alman askerlerinin sözde insaniyetlerine vurgu yapıyordu (Toplama kamplarında Yahudilerin toplu katliamları bu noktaya kadar hemen hemen hiç bilinmiyordu). Bunun karşısında İngiliz ve Müttefik güçleri korkak katiller ve Amerikalılar ise özellikle Al Capone benzeri gangsterler olarak gösteriliyordu. Alman propagandası aynı zamanda Amerikalılar ve İngilizleri birbirine, ve her iki batılı gücü Soviyetlere yabancılaştırmaya çalışıyordu.

Stalingrad'dan sonra ana tema Almanya'nın "Batı Avrupa kültürü"nü "Bolşevik çeteler"den koruyan yegane güç olmasına dönüştü. V-1 ve V-2 "intikam silahları" İngilizler'e çaresizliğe ikna etmek için kullanıldı.^[3]

Soğuk Savaş Propagandası

ABD ve Sovyetler Birliği Soğuk Savaş sırasında propagandayı yoğun olarak kullanmıştır. Her iki taraf da film, televizyon ve radyo programlarıyla kendi halklarını, karşı tarafı ve Üçüncü Dünya milletlerini etkilemeğe çalışmışlardır. ABD Enformasyon Ajansı, resmi hükümet istasyonu olarak Amerikanın Sesi radyosunu işletmiştir. Radio Free Europe (Özgür Avrupa Radyosu) ve Radio Liberty (Özgürlük Radyosu) kısmi olarak Central Intelligence Agency (Merkezi Haberalma Ajansı) tarafından desteklenmiş, Doğu Avrupa ve Sovyetler Birliği'ne haberler ve eğlence programlarında gri propaganda yapılmıştır. Sovyetler Birliği'nin resmi istasyonu, Radyo Moskova, beyaz propaganda yaparken, Radio Peace and Freedom (Barış ve Özgürlük Radyosu) gri propaganda yapmıştır. Her iki taraf da kriz dönemlerinde kara propaganda da yapmıştır.

Amerika kıtasında Küba hem kara hem de beyaz propagandanın hem kaynağı hem de hedefi olmuştur. Radio Habana Cuba (Radyo Havana Küba), CIA ve Küba'lı gruplara karşı orijinal programlar, Moskova Radyosu'nun yayınları ve Vietnam'ın sesi yayınlarını yapıyordu.

Soğuk Savaşın işgörüsü en fazla olan yazarlarından biri George Orwell'dir. Onun Animal Farm ve 1984 romanları propaganda kullanımı ile ilgili bir tür ders kitabıdır. Soviyetler Birliği'nde geçmese de, roman karakterleri dilin sürekli politik amaçlar için çarpıtıldığı totaliter bir rejimde yaşarlar. Bu romanlar açık olarak propaganda için de kullanılmıştır. Örneğin CIA 1950'lerde Animal Farm'ın orijinal hikâyeden amaçlarına uygun küçük farklılıkları olan bir çizgi film versiyonunu gizlice desteklemiştir.

Rusya ve Çin arasındaki idelojik tartışmalar ve sınır sorunları bazı sınır ötesi operasyonlara yol açmıştır. Bu dönemde geliştirilen tekniklerden birinde radyo programları kayıt ediliyor ve daha sonra sondan başa, yani tersine yayınlanıyordu.

Küba CIA ve sügündeki Kübalı gurplar tarafından hem siyah hem de beyaz propagandanın kaynağı ve hedefi olmuştur. Radio Havana Cuba, bunun karşısında, Radyo Moskova'nın orijinal programlarını aktarmış ve Vietnamın Sesi ile ABD gemisi USS Pueblo'nun mürettebatına ait olduğunu iddia ettiği itirafları yayınlamıştır.^[3]

Propagandaya Karşı Koyma

Görüldüğü gibi günümüz mücadelesi, artık kitle iletişim araçları yardımı ile propaganda faaliyetleri olarak sürdürülmektedir. Propagandanın insanı etkilemesi hususu, tartışmasız kabul görmektedir. Ancak propagandanın etkisini azaltıcı birçok teknik ve yaklaşımın varlığı da bilinmektedir. Çok geniş bir konu olmasına rağmen uygun şekilde eğitilerek yetiştirilen bireylerin propagandadan çok az etkilendiği bilinmektedir.

Türkiye üzerinde çeşitli emeller besleyen ülke ve toplumlar, bilhassa mevcut potansiyelleri nedeni ile gençlik ve idarecileri hedef alan çok çeşitli propaganda türleri ile kendi görüş, ideoloji ve çıkarlarına taraftar toplamak gayretindedir. O halde yapılacak mücadelede bu konu hakkında yeterli bilgilere ihtiyaç vardır. Her türlü propagandaya karşı koyabilecek teknikler, şöyle özetlenebilir;

a) Ön Almak

Hedef kitlelerde yıkıcı, bölücü, millî birlik ve beraberliği zedeleyici her tür bilgi, haber ve mesajdan önce hedef kitleleri tam ve doğru bilgilerle teçhiz etme işlemidir.

b) Karşı Koymak

Direkt ve endirekt metodlarla tehdit propaganda mesajlarını çürütmek, hedef kitleye mevcut propagandaların gerçek dışı, taraflı yapılarını vurgulamaktır.

c) Konuyu Değiştirmek

Yıkıcı, bölücü propagandalara karşı koymak; teknik ve imkan yönüyle mümkün olmadığı takdirde yapılabilecek en uygun iş, propagandanın ele aldığı konuyu değiştirerek hedef kitlelerin ilgi ve beklentilerini başka alanlara çekmektir.

d) Bağışıklık Kazanmak

Çeşitli eğitim ve öğretim programlarında, Türkiye'ye yönelik tehditler hakkında hedef kitleleri bilgili kılarak eğitmektir. Böylece hedef kitle, propagandanın etkisinde kalmamış olacaktır.

e) Önleyici Yasal Tedbirler

Millî birlik ve beraberliği hedef alan her çeşit propagandayı önlemeyi esas alacak yasal düzenlemeler, planlar yapılarak kitlelerin propaganda ile teması kesilmeye çalışılır.^[14]

<< Önceki Sayfa

Kaynaklar

[1] tr.wikiquote.org/wiki/Propaganda
[2] Yeni Rehber Ansiklopedisi, "Propaganda" maddesi, İhlas Gazetecilik, İstanbul 1993, c.16, s.342-346.
[3] tr.wikipedia.org/wiki/Propaganda
[4] H. Halil Ergene, "Neden Hedef Türkiye", Kiyap Yayın Dağıtım, Yenişehir / Ankara 1993, s. 128-129
[5] Kamuran Gürün, "Ermeni Dosyası", TTK Basımevi, Ankara 1983, s. 40-44.
[6] www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/sorun/propaganda.html
[7] Prof.Dr. Muammer Kaya, "Türkiye"de Araştırma-Geliştirme: Ne Durumdayız? Ne Yapmalıyız?", TİSK Yayın No: 285, Ankara Eylül 2007, s.119.
[8] www.universite-toplum.org/pdf/pdf.php?id=352
[9] H. Halil Ergene, a.g.e., s.129-130.
[10] Prof. Dr. Nevzat Tarhan, "Kara Propaganda", www.iyibilgi.com/haber.php?haber_id=47311
[11] Edward S. Herman ve Noam Chomsky, "Rızanın İmalatı: Kitle Medyasının Ekonomi Politiği", Aram Yayıncılık, Mart 2006.
[12] Taylan Doğan, "Bir Propaganda Aracı Olarak Medya", 7 Ağustos 2006.
[13] www.bgst.org/keab/ManufacturingConsent.asp
[14] H. Halil Ergene, a.g.e., s.130-131.